Interview Mathieu Charles over zijn Nieuwe Makersregeling Interviewreeks "De Nieuwe Maker" voor Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond

Door Lies MensinkToen Mathieu Charles gevraagd werd iets van zijn slam poetry te tonen op het Mestizo Arts Festival, denderde hij als autodidact de Vlaamse podiumkunstenscene binnen. “Mijn kunst maakte ik allemaal naast mijn voltijdse werk. Het was meer hobbygericht – nu is het mijn voltijdse bezigheid,” vertelt Mathieu. De komende twee jaar werkt Mathieu nauw met de Brakke Grond samen om nu ook het Nederlandse kunstenveld op te schudden.In samenwerking met Productiehuis Theater Rotterdam, RIGHTABOUTNOW INC. en Kunstencentrum Vooruit ondersteunt de Brakke Grond Mathieu Charles in het kader van de Nieuwe Makersregeling van het Fonds Podiumkunsten. Vooralsnog gaat dat voorspoedig: Mathieus debuut Fanon Mixtape kreeg onmiddellijk de ‘Keuze van de Criticus’ op Theaterkrant.nl en deze week zat hij in de opnames voor een nog nader te noemen programma op de Nederlandse Publieke Omroep. Mathieu lacht bescheiden: “Ik merk dat Nederland van mij houdt!” In deze interviewreeks volgen we Mathieu de komende twee jaar op de voet en tunen we regelmatig bij hem in.

Wie is Mathieu Charles?

“Ik ben een performer die met verschillende stijlen van tekst en voordracht aan de slag gaat. Mijn achtergrond ligt in de hiphop en rap: dat is nu meer geëvolueerd naar slam poetry en spoken word, maar theater is altijd de rode draad die daartussen kronkelde. Ik ben nooit naar een ‘rapschool’ geweest – die bestond ook helemaal nog niet. In mijn kamer heb ik als dertienjarig jongetje geluisterd naar rapmuziek en dat zo goed mogelijk proberen te imiteren. Ik heb daaruit zelf een stijl en taal uitgedestilleerd en zo gebouwd aan een geheel eigen manier van performance.Wat me drijft is een ongebreidelde nieuwsgierigheid: dat heeft geleid tot alles wat ik vandaag doe, niet alleen binnen mijn kunst, maar ook bij meer academisch gerichte opdrachten zoals het geven van gastlessen op scholen. Ik bezit inmiddels een bepaalde expertise op het gebied van antiracisme, dekolonisatie en intersectionaliteit die me niet via de universiteit of ‘normale’ academische weg is meegegeven, maar die ik uit eigen beweging heb vergaard. Ik heb ontzettend veel denkwerk verricht en er met verschillende mensen over gesproken, wat me niet noodzakelijk een expert maakt, maar wel illustreert dat ik mijn interesses inhoudelijk probeer uit te diepen.Het geeft me wel een goed gevoel dat wat ik zo lang in mijn eigen kamer heb gedaan nu erkend en gewaardeerd wordt en omkaderd en ondersteund door grote organisaties en instituten. Zowel voor mij als voor die organisaties kan dit een heel leerrijke uitwisseling en ervaring zijn.”

“Mijn moeder is Belgisch, mijn vader komt van Mauritius. Daar maakt creolisering deel uit van de samenleving. Het gaat bij die creolisering om het mengen van de eigen cultuur met de invasieve taal en cultuur van de koloniseerder. Dat is iets anders dan assimilatie of integratie: het gaat erom dat je gedwongen wordt een andere cultuur over te nemen, maar dat je daarbij niet je eigen identiteit verliest of verloochent. De geïnvadeerde cultuur neemt wijzes over van die andere cultuur, maar wel naar eigen vorm en ideeën.De Belgische samenleving is heel hard gericht op de assimilatie en integratie van alles wat anders is. Als je hier als persoon met een migratieachtergrond geboren bent, wordt er wel verwacht dat je die opzij schuift en niet ten volle mag beleven. Het idee van creolisering is voor mij een vorm van verzet tegen die assimilatie en integratiedrang. Het is het behouden van eigen culturele archieven en zaken die deel uitmaken van een lange traditie en geschiedenis en die evenveel recht hebben om te bestaan als de ‘dominante’ cultuur. Creolisering is een manier om bestaan te verzekeren van wat hier niet als normaal of norm gezien wordt.”

Hoe uit die ‘creolisering’ zich in het werk dat je maakt?

“Ik gebruik culturele archieven die niet noodzakelijk aan bod komen in wat als ‘mainstream’ gezien wordt of als ‘kwaliteit’ binnen de kunsten. Het gaat over het introduceren van schrijvers, denkers en kunstenaars die hier niet noodzakelijk bekend zijn of erkend worden.Zo laat Mathieu zich in Fanon Mixtape leiden door de denkbeelden van Franz Fanon, een Martinikaanse psychiater filosoof en vrijheidsstrijder. In zijn tweede voorstelling AKOMFRAHDIO (maart 2021) bekritiseert Mathieu het Westerse idee van lineaire tijdsbeleving. In zijn derde (werktitel Zombi, gepland in 2022) zal Mathieu de zombie als gekoloniseerd figuur onder de loep nemen en van zijn Westerse barbaarse invulling terugbrengen naar de oorspronkelijke spirituele Haïtaanse betekenis.Creolisering gaat ook over de invloed van andere talen en andere manieren van communiceren die de norm ontwrichten en beïnvloeden. Ik zie taal eerder als communicatiemiddel dan iets dat heel hard in regels gekaderd moet worden. Als ik vind dat ik in een constructie moet praten van Nederlands, Frans en Engels om mezelf duidelijk te maken dan is dat een perfect legitieme manier om te communiceren. In België zie ik dat Arabische woorden hun weg enigszins hebben gevonden. Die woorden hebben legitieme bestaansredenen om in de Nederlandse taal te leven en verwerkt te worden.”

Waar ben je nu mee bezig?

“Ik werk nu aan mijn voorstelling AKOMFRAHDIO: drie weken terug heb ik een try-out in Rotterdam tijdens Welcome to our Guesthouse gehad. In maart 2021 gaat de voorstelling in première in de Vooruit. De voorstelling onderzoekt lineaire tijd als een koloniale constructie. Dat we het hebben over jaren, maanden, minuten en seconden is een afgesproken code om onze tijdsbeleving in een bepaald harnas te werken. Er hebben in andere culturen heel veel andere manieren van tijdsbeleving bestaan, maar die zijn allemaal weggewist door koloniale expansie en het imperialisme. Lineaire tijd is een format om in zo weinig mogelijk tijd zoveel mogelijk productie te hebben.Veel van wat we vanzelfsprekend vinden, heeft heel specifieke doelen en komt voort uit een drang naar exploitatie en extractie van grondstoffen en mensen. Zoiets heeft veel invloed op ons dagelijks leven, maar dat hebben we lang niet altijd door. In combinatie met het artistieke onderzoek wil ik op dit soort gevolgen van het kolonialisme de aandacht vestigen, ook in andere vormen als lezingen en panelgesprekken. Er komt zoveel naar boven in mijn onderzoek, dat het zou jammer zijn als ik daar niets mee zou doen.“

Afgelopen weekend zou je op RIGHTABOUTNOW Festival staan met Fanon Mixtape. Dat kon helaas wegens aangescherpte coronamaatregelen niet plaatsvinden.

“Nee, maar die samenwerking is er gelukkig nog altijd. Vorige week sprak ik in een online panelgesprek rond de Black Atlantic en muziek. We zijn ook aan het kijken of we Fanon Mixtape op een digitale manier leven kunnen geven. Mijn betrokkenheid bij RIGHTABOUTNOW is nog zeker aanwezig.”

Naast het maken van voorstellingen wil je je de komende tijd ook gaan ontwikkelen als curator. Waarom?

“Bij mij zit de drang om de verschillende zaken die me boeien te delen met een breder publiek. Curator zijn is de ideale manier om dat te realiseren. Bij mijn artistieke onderzoek kom ik heel veel interessante makers tegen en mensen die met zaken bezig zijn die niet altijd zichtbaar of gekend zijn. Als curator zou ik die frisse zaken ergens binnen kunnen brengen.”

Over drie maanden spreken we je weer, wat zou je jezelf dan willen vragen?

Mathieu lacht: “Of ik die twintig boeken die ik heb besteld al heb uitgelezen. Over drie maanden zit ik bijna voor de première van AKOMFRAHDIO. Ik ben benieuwd of ik er geraakt ben en tevreden ben met waar ik sta.”Over drie maanden zoeken we Mathieu weer op terwijl hij verder timmert aan zijn artistieke weg. Misschien kookt hij over van premièrestress; misschien dat Nederland dan nog meer van hem is gaan houden; misschien onderwerpen we hem aan twintig boekbesprekingen. Hoe dan ook: we willen dan weer weten hoe het hem vergaat.

In opdracht van Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond

Foto Karolina Maruszak